De waarheid en de werkelijkheid

Wat is de waarheid? Hoe gaan we om met de werkelijkheid? Dit artikel legt uit hoe mensenrede omgaat met deze begrippen. Ze staan aan de basis van al ons werk dus het is belangrijk om dit goed helder te hebben.

Het beeld van de werkelijkheid zoals geldig hier op mensenrede komt rechtstreeks voort uit ons centrale Dogma van de Werkelijkheid.

“Het universum bestaat onafhankelijk van mijn wil of die van iemand anders. Wij kunnen er op nuttige wijze eigenschappen van ontdekken. Ons geheugen laat ons niet geheel in de steek.”

Als het gaat om wat is, wijzen wij radicaal weg van de mens en sluiten zoveel mogelijk onze mening en voorkeur uit. Mensen hebben enorm veel verschillende ideeën, verlangens en meningen en het is belangrijk op te merken dat geen van ons een perfect beeld heeft van de werkelijkheid. Onze meningen en beelden zijn dus beperkt en vaak genoeg zelfs fout op de een of andere manier.

Waarom nemen wij dan toch aan dat er een werkelijkheid is?  Omdat het er zo verschrikkelijk op lijkt dat het zo is. Als het eruit ziet als een eend, loopt als een eend en kwaakt als een eend.. zo wordt gezegd, is het hoogstwaarschijnlijk een eend. De complete menselijke ervaring wijst erop dat we in een door wetten gedreven universum bewonen dat, wat wij ook doen of willen, blijft bestaan. Alternatieven hebben bijna altijd een hoog ‘stel nou dat’ gehalte en sneuvelen meestal bij de vraag ‘waarom zouden we dat doen?’

Zoals eerder gezegd hebben wij een beeld van de werkelijkheid dat nooit perfect is. De twee redenen hiervoor zijn onze zintuigen, die beperkt zijn, en ons denken, dat van nature vertekeningen bevat. Wat kunnen we dan zeggen over de waarheid? Nou, nog best veel. Waarheid is niet iets dat bestaat, zoals een rots bestaat. Het is goed om te beseffen dat waarheid een label is dat alleen toepasbaar is op beweringen.

Wanneer is een bewering waar? mensenrede neemt een positie in waarin waar hetzelfde is als ‘waar genoeg’. Begrippen als ‘perfecte waarheid’ of ‘ultieme waarheid’ zijn op z’n best slecht gedefinieerd en op z’n slechtst direct misleidend. In ons streven de werkelijkheid zoveel mogelijk recht te doen zien we dat we precies moeten zijn en compleet. Verder moeten we zaken zo goed mogelijk in hun verband zien. Een bewering is waar als die op voldoende niveau hieraan voldoet.

Wil dat zeggen dat waarheid spreken veel werk is? Niet altijd. Het is wel een secuur werk. We moeten zorgvuldig zijn met de uitspraken die we doen, ook als het iets meer woorden kost om precies te zijn.

Er is geen duidelijk omschreven harde lijn waarbinnen een uitspraak wel waar is en waarbuiten niet. Dat de Aarde rond is als een bol klopt zo goed dat het niet onwaar is om te zeggen. Een meer zorgvuldige beschrijving van de vorm is echter mogelijk dus als je probeert om te waarheid te spreken dan is het beter om te zeggen dat de Aarde ‘vrijwel een bolvorm’ heeft.

Al met al is de waarheid spreken een uitdaging zonder einddoel die we toch steeds weer aangaan.
 
- "Reality is that which, when you stop believing in it, doesn't go away." ~ Philip K. Dick